Το έθιμο σχετίζεται με τη παλιά Πρωτοχρονιά, η οποια συνέπιπτε (σχεδόν) με την ημερομηνία, και ειδικότερα, με τη κατάργηση της. Το έθιμο του «πρωταπριλιάτικου ψέματος», έχει τις ρίζες του σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή στην αλλαγή του ημερολογίου. Σχεδόν στο σύνολο της Ευρώπης στην αρχαιότητα, ακόμα και πριν τις Ρωμαϊκές κτήσεις, η αρχή του έτους εορτάζονταν κατά την Εαρινή Ισημερία, ή σε προσεγγιστικές ημερομηνίες κοντά της (25η Μαρτίου μέχρι 1η Απριλίου).
Οι Ρωμαίοι διατηρησαν αυτη τη συνήθεια, και, σεληνιακό ημερολόγιο, τυπικά μέχρι το 46μ.Χ. οπότε ο Ιούλιος Καίσαρας δημιούργησε το Ιουλιανό Ημερολόγιο. Μάλιστα ο Καίσαρας, για να καταφέρει να συγχρονίσει το νέο ημερολόγιο με τον ήλιο αντί με τη σελήνη, αναγκάστηκε να παρατείνει τη διάρκεια του προηγούμενου έτους στις 445 ημέρες. Σημαντικό ρόλο στην καθιέρωση του Ιανουαρίου έπαιξε για τον Ιούλιο Καίσαρα το όνομα του μήνα που προερχόταν από τον Ιανό, τον ρωμαϊκό θεό των ενάρξεων και των μετα- βάσεων. Ήταν ο θεός με τα δύο πρόσωπα που το ένα έβλεπε μπροστά και το άλλο πίσω. Ήταν με άλλα λόγια ο μήνας που χώριζε το παλιό και το νέο, το παρελθόν και το μέλλον. Το 153 π.Χ. η ρωμαϊκή σύγκλητος αποφάσισε το ρωμαϊκό πολιτικό έτος να αρχίζει την 1η Ιανουαρίου, όταν και ορκίζονταν οι ετήσιοι ύπατοι και οι πραίτορες. Έκτοτε η εγκαθιδρύθηκε ο εορτασμός να αφορά μία μεμωνομένη μέρα, τη Πρωτοχρονιά. Οι Ρωμαίοι κατά τη κατάκτηση της Ελλάδας έφεραν μαζί τους τη συνήθεια που σιγά σιγά στέριωσε στον Ελλαδικό χώρο, αν και οι Έλληνες κατά κανόνα γιόρταζαν την αρχή του έτους σε διάφορες ημερομηνίες ανάλογα με τη πόλη - κράτος για την οποία μιλάμε. Π.χ. στην Αθήνα η αρχή του έτους ήταν καλοκαιρινή γιορτή! Το 525 μ.χ. η Χριστιανική εκκλησία καταδικάζει ανάμεσα σε άλλα το έθιμο της πρωτοχρονιάς ως «ειδωλολατρικό», κάτι που ίσχυε έως τον μεσαίωνα. Ο Ιανουάριος καθιερώθηκε ως αρχή του έτους στον Δυτικό κόσμο μετά τον 14ο αιώνα.
