Street Arts & Αναρχία, όπως λέμε "κοινωνία"...

“

Το ελεύθερα προσιτό, υπαίθριο έργο τέχνης 

είναι σαφώς πιο τρωτό και ευάλωτο 

από το προστατευμένο ενός μουσείου 

και ο βανδαλισμός που διαπράττεται σ΄αυτό, 

αγγίζει κάποιο βαθύ κουμπί του φόβου μας. 

Τα δημόσια έργα, όμως, υπονομεύουν επίσης 

και τις έννοιες της ιδιοκτησίας, 

καθώς ο δημόσιος χώρος ανήκει στον καθένα και σε κανένα, 

προσκαλούν το κοινό να ανακαλύψει μέσα 

στην καθημερινή του ζωή έργα σύγχρονης τέχνης 

που συνδιαλέγονται με το ιστορικό, αστικό 

και κοινωνικό περιβάλλον της πόλης, 

προκαλώντας να ξανασκεφτούμε την ουσία της δημόσιας τέχνης 

ως εν δυνάμει πολιτικής πράξης. 

Μίας πολιτικής πράξης 

που στηλιτεύει τα φαινόμενα κοινωνικής διάσπασης, 

περιχαράκωσης απέναντι στην ετερότητα, 

κρίσης εθνικής και ιστορικής ταυτότητας, 

ιδιωτικοποίησης του δημόσιου χώρου. 

Το πρόβλημα που τίθεται είναι 

ακριβώς πώς να φανταστούμε την ανοιχτή πόλη ως άμεσο, 

ρευστό, αβέβαιο, υβριδικό χώρο συνεκφώνησης 

των ανθρώπινων αφηγήσεων 

στις διαπολιτισμικές πραγματικότητες 

των σύγχρονων πόλεων 

και τον ρόλο της τέχνης και της διάχυσής της σ΄ αυτές.

”

Αυτά έγραφε, μεταξύ άλλων, η Ιστορικός Τέχνης Μαρία Κενανίδου στο 4ο τεύχος του περιοδικού Intellectum το 2008, με αφορμή μια κίνηση καλλιτεχνών στα τέλη του 2007 να αναρτήσουν τις δημιουργίες τους όχι σ’ ένα συγκεκριμένο εκθεσιακό χώρο, αλλά στην ευρύτερη περιοχή των Λαδάδικων.

Κι όσο κι αν συμφωνώ με τις επισημάνσεις της, δε μπορώ να αποφύγω να παρατηρήσω ότι ο τρόπος με τον οποίο καταστρέφεται, συνθλίβεται, κατεδαφίζεται, φθείρεται, βάφεται, βανδαλίζεται και τελικά αντιμετωπίζεται το Street Art ως είδος Τέχνης, δείχνει πολλά για τη κοινωνία μας.

Λίγο μετά τη μετοίκιση μου στη Θεσσαλονίκη, το 2007, τράβηξα πάνω από 50 φωτογραφίες με γκράφιτι που μου έκαναν εντύπωση σε περιοχές του Κέντρου της πόλης και τις ανάρτησα στη παλιά μου -πλέον- προσωπική μου σελίδα. Τα περισσότερα έργα βρίσκονταν στην Άνω Πόλη, την ευρύτερη περιοχή των Λαδάδικων -”Ανω” & “Κάτω”- ή το ΑΠΘ. Σήμερα, από τα 50+ έργα επιβιώνουν λιγότερα από 20 τα οποία είναι απλώς επιβαρυμένα από τη φθορά του χρόνου και των στοιχείων της φύσης στα οποία είναι εκτεθειμένα εκ θέσεως. 

Σαφώς κάποια από τα υπόλοιπα κατεδαφίστηκαν, ή βάφτηκαν από “νοικοκυραίους”, ακολουθώντας το προδιαγεγραμμένο πεπρωμένο τους, αλλά, το εντυπωσιακό είναι ότι τα περισσότερα βανδαλίστηκαν άγρια. Αθλητικά σλόγκαν με σπρέυ, αφίσες, και στις περισσότερες περιπτώσεις αναρχικά συνθήματα. Μάλιστα, η πλειοψηφία από αυτά αναφέρονται στην “εξέγερση του Δεκέμβρη”, στον θάνατο του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, καταφέρονται ενάντια στους “μπάτσους”, στους “βολεμένους”, στους “νοικοκυραίους”: γύρω από τα “οργισμένα νιάτα” με τα σπρέυ χάσκουν σε διάφoρα χρώματα σε περιοχές όπως η Άνω Πόλη και το Επταπύργιο, πολύχρωμοι τοίχοι σε τόνους του κεραμιδί, του κίτρινου, της ώχρας, του καφέ, του πράσινου, του γαλάζιου και του λευκού. Αλλά αυτοί καταστρέφουν τα καλοδουλεμένα γκράφιτι. Τα καλύπτουν με λέξεις μίσους “για μια κοινωνία που δεν τους εκφράζει”. Αναρωτιέμαι -χωρίς καμία δόση “ποιητικής” διάθεσης- αν τα παιδιά αυτά είναι τυφλά. Τα ίδια τα γκράφιτι είναι μιά έντονη μορφή διαμαρτυρίας και τα περισσότερα έχουν πολιτικό μήνυμα ή κοινωνική απεύθυνση, παρόμοια με τους καταστροφείς τους.

Θυμάμαι, συχνά – πυκνά τελευταία, τον Δεξιό πατέρα μου να  προφέρει τη λέξη “αναρχοαριστεροί!” με βδελυγμία, όπως κάποιος θα έλεγε “βάνδαλοι” ή “χούλιγκαν” μπροστά σ' ένα κατεστραμένο παγκάκι, ή σ 'ένα σύνθημα γραμμένο στη βάση ενός αγάλματος, σ' ένα μνημείο. Εκείνη την εποχή -μέσα της δεκαετίας του '80- ίσως έκανε λάθος. Αναρχοαριστεροί. Αναμενόμενο απείκασμα για εποχές όπου η μικροσκοπική μειοψηφία των αναρχικών στην Ελλάδα βάλλονταν υπό πάντων, εγγράφονταν σε Αριστερές αξίες, αλλά υπηρετούσαν αποκλειστικά τη δική τους ιδεολογική “γραμμή”, διώκονταν, περιθωριοποιούνταν, ζούσαν και -καμιά φορά μάλιστα στη κυριολεξία- πέθαιναν για τις ιδέες τους.

Ο χώρος της αναρχίας επεκτάθηκε από το 2000 και εξής, έγινε lifestyle επιλογή για νεολαίους που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο δεν είχαν βιοποριστικούς λόγους να εργαστούν, ή αποδέχονταν να ζουν “στο περίπου”, στο "ώσπου", στο “θα δούμε”. Ο χώρος γιγαντώθηκε μετά τον Δεκέμβριο του 2008, άλλα έχασε το παιχνίδι εκεί που γενικευμένα το χάνει η πολιτική ζωή και η κοινωνία συνολικά στις μέρες μας: στην εμβάθυνση,το συνδυασμό θεωρίας και πράξης, ακόμα -ίσως και κυρίως- ως προς αυτή την ίδια την Ιδεολογία.

Η άξαφνη μαζικοποίηση ενός μικρού, αλλά δυναμικού, κινήματος έφερε την ανάγκη για τη συντηρητική στροφή, και ανέδειξε ως ισχυρότερα τα πλέον ακραία στοιχεία του. Έτσι, μπορεί νομιναλιστικά να παραμείναμε στα συνθήματα περί αδελφωσύνης, “συντρόφων”, συλλογικοτήτων & “Αμεσης Δημοκρατίας”, αλλά στη πραγματικότητα το κίνημα παραδόθηκε αμαχητί στους καταστασιακούς μηδενιστές, μία από τις πιο μικρές συνισταμένες του μέχρι το 2004, μετέτρεψε με αντιδραστικούς μηχανισμούς & ανωριμότητα εφηβείας τη περιθωριοποίηση σε αντικοινωνικότητα, αντάλλαξε την εγκαρδιότητα με ατομικισμό, το αναρχικό πρόταγμα για αυτοβελτίωση μέσα στο σύνολο, με μαζοποίηση & προβατοποίηση εντός της συλλογικότητας, μετατρέποντας την αλληλεγγύη σε “ομερτά”, την ανεκτικότητα σε ανοχή στα πάντα, τη διαφορετικότητα εχθρό του κινήματος, τη Κοινωνία στόχο εξολόθρευσης, τη Δημοκρατία και τον Κοινοβουλευτισμό πεδίο βολής. Κι όλα αυτά χωρίς “αύριο”, χωρίς λύσεις, χωρίς ευθύνη, χωρίς ιδεολογία, αλλά με μίσος για κάθε τι που δεν έφτιαξα ΕΓΩ, δεν επέτρεψα ΕΓΩ να γίνει, η συλλογικότητα ΜΟΥ, η ομάδα ΜΟΥ, η περιοχή ΜΟΥ.

Κάπως έτσι πρέπει να “πέθαναν” και καμιά 30αριά γκράφιτι, διότι δεν συνόψιζαν την επαναστατικότητα τους στο “Μπα.Γου.Δο.”, ή στο “φασίστες κουφάλες έρχονται κρεμάλες”. Άλλωστε “δεν τα έφτιαξα ΕΓΩ”. Ίσως μάλιστα και να μη μπορούσα “ΕΓΩ”. Ποιοι είναι όλοι αυτοί που θα τολμήσουν να σκεφτούν κάτι που δεν θα τους το πω “ΕΓΩ”; Άντε "η συλλογικότητα ΜΟΥ". Η εσωτερική ασχήμια δε μπορεί να ανεχτεί την ομορφιά, το κενό την ουσία.

Ισως μάλιστα να πρέπει να είμαστε ευχαριστημένοι: πέρυσι τον Μάιο σκοτώθηκαν τρεις τραπεζικοί υπάλληλοι επειδή δεν έκαναν αυτό που τους είπαν οι αναρχοφασίστες. Κι αν η Θεσσαλονίκη θρήνησε μιά 30αριά έργα Τέχνης που αντικαταστάθηκαν με απειλές, βρισιές και συνθήματα, μικρό το κακό...

ΥΓ

Τα περισσότερα έργα που συνοδεύουν αυτό το κείμενο δεν υπάρχουν πια. 2-3 επιβιώνουν αν και "πειραγμένα", ένα καλύφθηκε από νεόδμητη οικοδομή, κι ένα άλλο από αφίσες. Ευτυχώς πρόλαβα να φωτογραφίσω, και μαζί με μερικές δεκάδες άλλα χαίρομαι πολύ που το έκανα. Σύνταμα θα μοιραστώ περισσότερες φωτογραφίες. Αλλωστε, οι street artists δεν φαίνεται να λείπουν από τη πόλη και κάθε στιγμή πλησιάζει η μέρα που ένας τοίχος κοντά σας, μπορει να σας εκπλήξει ευχάριστα...