Οι κριτικοί κινηματογράφου είναι "κριτικοί τέχνης";

Πρόκειται για μια συζήτηση που επανέρχεται συχνά. Παλιότερα, είχε αποτελέσει και αντικείμενο έντονης συζήτησης σε μια κοινότητα ανθρώπων που είχαν ως επαγγελματικό ή/και ως αντικείμενο ενασχόλησης στον ελεύθερο χρόνο τους τον κινηματογράφο -το forum "cinemascope.gr" (μην το αναζητήσετε, η κοινότητα έκλεισε κάπου στο 2012, μετά από δεκαετή ένδοξη πορεία). Τα πάντα είναι αντικείμενο αξιολόγησης όταν υπάρχει κριτική σκέψη. Η κριτική – λέξη που κρατάει από τον Πλάτωνα και από εκεί πέρασε ατόφια στις ευρωπαϊκές γλώσσες, ταυτίζεται με την έκφραση γνώμης. Αποκλείεται να δούμε κάτι και να μην το κρίνουμε, όπως αποκλείεται να ακούσουμε μία κριτική και να μην μπούμε στον πειρασμό να την ανασκευάσουμε.

Η χρησιμότητα των κριτικών, κατά την άποψη μου, δεν θα πρέπει να περιορίζεται στο αν θα πρέπει να δώσουμε το Χ ποσό για να δούμε μία ταινία, αν θα πρέπει να δαπανήσουμε τον Ψ χρόνο για να επισκεφτούμε μιά gallery, αν θα πρέπει να καταναλώσουμε φαιά ουσία για να διαβάσουμε ένα βιβλίο, αλλά για να μας προσφέρουν μιά αλλοιώτικη οπτική γωνία, μία οπτική γωνία η οποία ίσως να μας διαφύγει. Αυτό ισχύει για όλους τους "κριτικούς τέχνης".

Ειδικά, ως προς του κριτικούς σινεμά θα προτιμήσω τον υπαινιγμό του Ambrose Bierce που αναφέρει ότι "Κριτικός είναι ένας άνθρωπος που διαλαλεί ότι είναι δύσκολο να ικανοποιηθεί επειδή κανείς δεν προσπαθεί να τον ικανοποιήσει". Η προηγούμενη απάντηση μου δεν αφορούσε στην θεωρητική πλευρά της ερώτησης: "Ναι", οι κριτικοί κινηματογράφου είναι "κριτικοί τέχνης", διότι ο κινηματογράφος είναι μορφή τέχνης.

Στην σημερινή εποχή, που όλοι είναι δικαστές απάντων και γνωμοδότες του σύμπαντος εξαιτίας της μη εμπαιδωμένης χρήσης των Μέσων προσωπικής έκφρασης (και όχι "κοινωνικής δικτύωσης" όπως λαθεμένα νομίζονται), η απάντηση αφορά στην πρακτική, καθημερινή πλευρά, στον τρόπο με τον οποίο φαίνεται να γράφονται οι κριτικές στις εφημερίδες και τα περιοδικά στην Ελλάδα σήμερα. Και ο τρόπος αυτός, σε περιπτώσεις που μετρώνται στα δάχτυλα του ενός χεριού, είναι σχετικά ικανοποιητικός ή χρήσιμος. Κατά την γνώμη μου, υπάρχουν τρεις κατηγορίες κριτικών. Θα τους διαχώριζα σε "κριτικούς ταινιών" (άνθρωποι με έλλειψη ειδικότερης παιδείας επί του σινεμά, αλλά με γνώσεις επί των σύγχρονων παραγωγών), "επαγγελματίες κριτικους κινηματογράφου" & "επαγγελματίες κριτικούς κινηματογράφου, που σέβονται τον εαυτό τους".

Στην πρώτη κατηγορία θα συναντήσεις αυτούς που μιλούν και γράφουν σε εξαιρετικά πομπώδη γλώσσα, που για να μιλήσουν για μιά ταινία χρησιμοποιούν έναν πρόλογο τριπλάσιο από τον ουσιαστικό σχολιασμό της ταινίας ή που απλά γράφουν αν η ταινία τους ικανοποιησε, χωρίς επιχειρηματολογία.

Στην δεύτερη κατηγορία θα συναντήσεις ανθρώπους οι οποίοι αντιμετωπίζουν το "σπορ" ως βιοποριστικό επάγγελμα, αλλά το παρουσιάζουν ως "λειτούργημα", όπως και εκείνους οι οποίοι δεν δίνουν δεκάρα για την χρησιμότητα του έργου τους για τους άλλους, αλλά απλά θέλουν να επιβάλλουν την γνώμη τους ως μονόδρομο: πρόκειται για αυτούς που  εκπλήσσουν τους κινηματογραφιστές πληροφορώντας τους τι ήθελαν να πουν με το έργο τους!!! Ανάμεσα τους συγκαταλλέγονται -κατά την προσωπική μου άποψη- πάνω απο τους μισούς "παλιούς", "έμπειρους" κλπ. έλληνες κριτικούς σινεμά.

Τέλος, στην τρίτη κατηγορία θα συναντήσεις εκείνους που γράφουν με σεβασμό προς την διαφορετικότητα των άλλων & την ποικιλία των απόψεων. Συνήθως στα σχόλια τους η προσωπική τους άποψη "έπεται" δεν προτάσσεται, ενώ είναι περισσότερο ανεκτικοί ακόμα και με ταινίες για τις οποίες λόγω παιδείας & εμπειρίας είναι φανερό ότι είναι λίγο δύσκολο να έχουν την καλύτερη των απόψεων. Η γλώσσα που χρησιμοποιούν φροντίζουν να είναι απλή και κατανοητή. Ξέρουν καλά άλλωστε, ότι ο σκοπός της γλώσσας δεν είναι ο εντυπωσιασμός, αλλά η επικοινωνία.

Κατά την γνώμη μου, και οι τρεις κατηγορίες κριτικών -όπως και η όποια άλλη κατηγορία που είτε δεν διακρίνω, είτε ανήκει στησφαίρα της προσωπικής κατηγοριοποίησης του καθενός που θα διαβάσει αυτή την μικρή προσέγγιση στο θέμα- ίσως θα ήταν ωφέλιμο να έχουν στο μυαλό τους, ότι ο ρόλος τους απαιτεί περισσότερο κατανόηση της διαφορετικότητας παρά επικριτική διάθεση, γνώσεις πάνω σε θέματα που αγγίζουν οι ταινίες -όχι για να διαπιστωθεί ο ρεαλισμός αλλά για να γίνει αντιληπτό το πλαίσιο στο οποίο κινήθηκαν οι συντελεστές της για να αναπτύξουν κριτήριο του τι είναι σωστό και τι λάθος στο κλειστό σύστημα που αυτοί οι ίδιοι δημιούργησαν, και την  οξυδέρκεια να αντιληφθούν πως ακόμα και εαν ένας σκηνοθέτης/φωτογράφος/σεναριογράφος ή κάποια άλλη καίρια ειδικότητα που η δουλειά της αντικατοπτρίζεται τα μάλα στο αποτέλεσμα ή/και το διαμορφώνει, αναγκαστικά κινείται τόσο μέσα σε ένα εξωτερικό γενικότερο πλαίσιο όπως ο ίδιος το αντιλαμβάνεται, όσο και σε ένα εσωτερικό πλαίσιο που ως φιλοσοφικό σύστημα διέπει την δουλειά του. Συνεπώς, εξαιτίας της ποπλαπλότητας των έργων τέχνης που δύναται να περιέχει μιά κινηματογραφική παραγωγή, ο κριτικός κινηματογράφου είναι ένας άνθρωπος που πρέπει να είναι σε θέσει να αντιληφθεί την πολαπλότητα του Μέσου, συνδυασμένη με μια αντίληψη μιας μη γραμμικής πραγματικότητας που στόχο έχει να υπηρετήσει ή και να διοδεύσει μια μαζική κουλτούρα, της οποίας αποτέλεσμα είναι ο κινηματογράφος. Αν ο κριτικός τέχνης πρέπει να ρέπει και προς την Φιλοσοφία, ώστε να αξιοποιεί τα δικά της εργαλεία στις προσεγγίσεις του, ο κριτικός κινηματογράφου θα πρέπει να έχει εμπαιδώσει τις αρχές της, ώστε ο ίδιος να μπορεί να αποδώσει ένα μη αυτο-αναφορικό αλλά πολύ  ευρύτερο απείκασμα, δεδομένου ότι ασχολείται με ένα  αντικείμενο που έχει πολύ ευρύτερη απεύθυνση.