Δεν θέλω να τα εκατοστήσω

 "Η ηλικία μου δεν με απασχολεί, όσο μπορώ να κάνω πράγματα στο δρόμο που θα κάνουν τους άλλους να γελάσουν με την καρδιά τους, λίγο σε πολύ εις βάρος μου, ή να παίξω μπάσκετ με τα πιτσιρίκια, και να μην με νοιάζει πραγματικά τι σκέπτεται ο οποιoσδήποτε. Όσο μπορώ να κάνω ο,τιδήποτε "πολύ τρελό για την ηλικία μου", κι αν κάποιος το εκστομίσει αυτό, να αναρωτιέμαι ειλικρινά σε ποιον "μεγάλο" κοινό γνωστό μας αναφέρεται..."

Η αποστροφή ήταν μια παρεκτροπή άλλης κουβέντας από φίλο προχθές. Σε παλιότερες συζητήσεις με φίλους έχουμε το εξής παράξενο υπαρξιακό: θέλουμε "να τα εκατοστήσουμε"; Μήπως η ευχή "χρόνια πολλά" είναι εντελώς άστοχη; Εδώ  και αρκετά χρόνια εύχομαι "χρόνια καλά με υγεία και χαρά" στους ανθρώπους. Ακόμα και η εννοιoδότηση της ευτυχίας σε μια ευχή μου μοιάζει λίγο καταναγκαστική. Ποιός είπε ότι σκοπός του ανθρώπου είναι να ευτυχίσει; Σκοπός του ανθρώπου είναι να υπηρετεί πολλά εναλλασσόμενα οράματα, να αλλάζει συνεχώς σκοπούς, και καιρό σε καιρό να μην έχει έναν σκοπό, σκέφτομαι. Εντάσσεται και αυτό στην γενικότερη τάση μου προς την ζωή, αυτή του αγνωστικιστή, ζήτημα που δεν καταλήγει απλά την συζήτηση περί της ύπαρξης του  Θεού μέσα στην απόλυτη αδιαφορία (υπάρχει, δεν υπάρχει, λίγο με ενδιαφέρει, εγώ  την δουλειά μου κατά πως θεωρώ σωστό και εκείνος την δική του), αλλά καθορίζει μιά γενικότερη στάση ζωής. Δεν ξέρω αν η ύπαρξη ενός μεγάλου & βαρέως σκοπού (έναντι των μικρότερων που είναι ελαφρύτερoι και κατάλληλοι για να φοριούνται  pret-a-porter) οφελεί. Κατά την άποψη μου περιορίζει την διαρκή διαδικασία επανελέγχου, και επαναπροσδιορισμού αξιών. Περιορίζει την επιλογή να αλλάζεις διαρκώς, να γίνεσαι καλύτερος σε σύγκριση με τον εαυτό σου, συνιστά μια κάποια αλλοτροίωση, αφού πρέπει να παραμένεις δέσμιος σε αυτό που ήσουν χθες, ενώ νιώθεις νέο φτέρωμα να φυτρώνει που σου επιτρέπει να πετάξεις αύριο σε αυτό που σκέφτηκες σήμερα.

Θέλεις να ζήσει ως τα 100; Αποφάσισε εσύ, γιατί εγώ έχω πολλές αμφιβολίες. Πριν χρόνια, εκεί κοντά στο 2000, είδα στην παραλία μία γυναίκα που είχε τα πιο ποθητά και τέλεια βυζιά που έχω δει σε παραλία. Η ίδια, στα 60φεύγα της, ήταν τόσο σταφιδιασμένη που μονάχα η σχεδόν νεανική κίνηση της την έσωζε κάπως, όπως και ο υπολογισμός της ηλικίας με βάση τις αθρόες πλαστικές επεμβάσεις μεγέθυνσης στήθους στην Αμερική. Αν ο χρόνος της φέρθηκε με αγένεια, η επιστήμη κράτησε την υπόσχεση της.

Ποιός θέλεις να ζήσει μέχρι τα 100; Όλοι, αρκεί να περιδιαβαίνει τον κόσμο με την πείρα του Δράκουλα και ένα σώμα που λίγες ηδονές να  αφήνουν ασυγκίνητο. Ή, όπως το έθεσε ο ανώνυμος διαφημιστής του 2008 World Science Festival: "90 Is the New 50”. Μπορεί και να μην ισχύει. Επισκεφτείτε έναν καλό οίκο ευγηρίας και μιλήστε με αυτούς που έχουν ξεπεράσει τα 85. ευριισκόμενοι κοντά στον απόλυτα ποθητό στόχο της συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού του σοφού Δυτικού Κόσμου μας. Θυμηθείτε, ότι ενσαρκώνουν την δύναμη των επιθυμιών μας, και όλες τις ευχές που ποτέ έλαβαν. Αποτελούν, ορισμένως, την πραγμάτωση των ευχών που δέχτηκαν σε μεγάλο μέρος της ζωής τους. Μάλλον θα σας πουν ότι δεν είναι καν "τα νέα 65". 

Είναι πολύ πιθανό -με την επιφύλαξη της διαφοροποίησης για τους υπερβολικά πλούσιους- ότι, μόλις πατήσεις τα 65, η ζωή θα αρχίσει σταδιακά να μην είναι τόσο καλή. Ο κίνδυνος να πάθεις Alzheimer διπλασιάζεται κάθε 5 χρόνια. Εκφυλιστικές καταστάσεις που επηρεάζουν το κυκλοφορικό σύστημα και την λειτουργία καίριων οργάνων καλπάζουν μετά από αυτό το ηλικιακό όριο. Η απαξίωση των ιστών και άλλων δομών του σώματος οδηγεί σε μυοσκελετικά προβλήματα, και αυξάνει ραγδαία τον κίνδυνο ατυχήματα με μηδαμινή σημασία σε άλλες ηλικίες να αποβούν μοιραία. Η κινητικότητα μειώνεται, πολλές λειτουργίες που συνιστούν αυτό που ονομάζουμε "ζωτικότητα", ή ενεργητικότητα  αναστέλλονται, ή μεταλλάσσονται σε δομές, συμπεριφορές και καταστάσεις δύσκολα αναγνωρίσιμες από αυτόν που δεν έχει αυτή την ηλικία ή δεν ασχολείται συστηματικά με γηριατρικά θέματα ως ειδικός. Αν δεις με κριτικό μάτι την παραγωγική ιατρική έρευνα των τελευταίων 20 ετών, και με ακόμα πιο προσεκτικό τις τάσεις για χρηματοδοτήσεις ιατρικών ερευνών τα τελευταία 10, ίσως τρομάξεις: το μεγαλύτερο μέρος των χρηματοδοτήσεων πάει σε έρευνα κοσμετολογικού χαρακτήρα, ή επενδύεται  στην γενετική, με σαφή προσανατολισμό την αντιγηραντική δράση. Η διεθνής έρευνα για την θεραπεία του καρκίνου  συνεχίζει να αποτελεί πεδίο δόξης λαμπρό για τα επενδυτικές επιχειρήσεις, αλλά όχι για όλα τα είδη καρκίνου εξίσου, ενώ η αντιμετώπιση των αυτο-άνοσων -όπως η Σκλήρυνση κατά πλάκας, ο Διαβήτης, η Ρευματοειδής αρθρίτιδα, η Θυρεοειδίτιδα Hashimoto, η Ψωρίαση, Ερυθηματώδης λύκος και πολλά άλλα- υποχρηματοδοτείται ή περιορίζεται σε ευρήματα πρώτου σταδίου (έρευνα αναφορικά με το πως εκδηλώνονται και τι τα προκαλεί). Κοντολογίς, πιθανότατα η επιστήμη πράγματι θα προχωρήσει μέχρι να εκπνεύσουμε για τελευταία φορά, είναι όμως αμφίβολο ότι αν δεν είμαστε αστέρες της showbiz θα απολαύσουμε τους καρπούς της, ή, ότι αν δεν είμαστε υγιείς μέχρι τα βαθιά μας γεράματα από καλή "φτιαξιά" και πολύ πλούσιοι, τα ευρήματα της θα μας αφορούν. 

Φυσικά, δεν είναι κατακριτέο να σκέφτεσαι ότι η επιστήμη μέχρι να φτάσεις σε εκείνη την ηλικία θα έχει σημειώσει αξιόλογες προόδους, ώστε θα γιατρεύει, και όχι απλά ότι θα απαλύνει τους πόνους της ηλικίας. Είναι και αυτή μια ελπίδα. Από την άλλη, καμιά ελπίδα δεν συνιστά καλό σύμβουλο δράσης. Πρόσφατα η γηριατρική μας ενημέρωσε ότι έρευνες απέδειξαν πως ο οργανισμός του ανθρώπου δεν έχει φτιαχτεί για να αντέχει, υπό οποιεσδήποτε προϋποθέσεις, περισσότερα από 120 χρόνια ζωής. Το σύνολο των κυττάρων εκφυλίζεται με ταχύτατους ρυθμούς, αλλά με διαφορετικό τρόπο μέχρι το ηλικιακό αυτό όριο, οδηγώντας σε πλήρη απαξίωση τον οργανισμό. Ακόμα κι αν θέλουμε να εναποθέσουμε τις ελπίδες  μας στο σύμπαν του Κοέλιο (που διαρκώς συνομωτεί υπέρ μας) είναι μάλλον απίθανο ότι η γενιά μας, θα ωφεληθεί από τις εξελίξεις. Ίσως είναι εφικτό, και, πιθανόν, απλά είμαστε άτυχοι.

Το αδόκιμο και επικίνδυνο στοιχείο της -κάπως αυθαίρετης και χονδροειδούς- εικασίας είναι η απαλοιφή της ανάγκης να σκέφτεσαι τα γηρατειά, ή να προετοιμάζεσαι για αυτά. Η έλλειψη των μέσων κατανόησης του διακυβεύματος της απαξίωσης κάθε ασφαλιστικής κάλυψης υγείας και συνταξιοδότησης στην Ελλάδα είναι χαρακτηριστική. Εξ όσων έχω συζητήσει μάλιστα, πρόκειται εν πολλοίς για Νοτιο- ευρωπαϊκό και όχι μονάχα για ελληνικό φαινόμενο. Καπνίζουμε σαν φουγάρα, πίνουμε σα σφουγγάρια, διατρεφόμαστε ως σκουπιδοφάγοι, αλλά κάθε μέρα τα ΜΜΕ μας βομβαρδίζουν με τα χαρμόσυνα νέα: η Madonna 60αρίζει, αλλά φαίνεται 40, τα αποτελέσματα των ερευνών δείχνουν ότι θα ζούμε άνετα και με ελάχιστους περιορισμούς στα 80 μας, και το προσδόκιμο ζωής θα ξεπεράσει σύντομα τα 100... 

Κάθε μέρα παίρνουμε την δόση μας σε μια παρελκυστική παρηγοριά που, αντί να μας αφήνει υγειώς να προβληματιζόμαστε για το πως πρέπει να προετοιμαστούμε ώστε να τα βγάλουμε πέρα στην πιο δύσκολη περίοδο της ζωής μας, αντί να μας υποκινήσει αναφορικά με τις υποδομές που θα πρέπει να επιδιώξουμε να δημιουργήσουμε σαν κράτος, σαν κοινωνική δομή, μας καθησυχάζει ότι το γήρας θα ξεπεραστεί ως δια μαγείας, γιατί πλέον τα γηρατειά θα καταργηθούν, και θα πεθαίνουμε νέοι, ωραίοι και υγιείς. Παράλληλα, ο ηλικιωμένος πληθυσμός μας παραπαίει μεταξύ της οικογενειακής φροντίδας -έναντι του συνταξιοδοτικού προσόδου για όσους φροντίζουν ηλικιωμένους στα πλαίσια οικογενειακών δεσμών και συντριβής των εργαζομένων με αφορμή την κρίση- και ελεημοσύνης της Εκκλησίας -που παίρνει και 1000 και δίνει 10 σε φιλανθρωπία, λαμβάνοντας το συγχωροχάρτι της ελληνικής κοινωνίας για το άρμεγμα του κράτους- και συγκαλύπτοντας την απόλυτη έλλειψη οποιουδήποτε σοβαρού προνοιακού μηχανισμού. 

Μήπως αντι να βασιζόμαστε στο marketing των πολυεθνικών κολοσσών φαρμακευτικών εταιρειών που μας υπόσχονται την πηγή της αιώνιας νιότης και μας προτείνουν το Άγιο Δισκοπότηρο της Επιστήμης, θα πρέπει να εγκαταλείψουμε τις φαντασιώσεις και να ανοίξουμε την παραγωγική συζήτηση για την επαύριο σήμερα; Μήπως αντί "να κάνουμε τα 90 τα νέα 50", να ασχοληθούμε να τα κάνουμε απλά καλύτερα;