Σε διάλογο με 95 απόψεις για την Τέχνη

"'-Τα πάντα είναι θέμα οπτικής γωνίας!', είπε ο πίθηκος και έφαγε το σαπούνι", ήταν μία από τις σουρρεαλιστικές φράσεις που αξιοποιούσα νεότερος, θέλοντας να επιδείξω το ατελέσφορο της δογματικής κριτικής σε θέματα που άπτονται κατά μεγάλο ποσοστό της οπτικής γωνίας του θεατή.

Και ήταν η πρώτη φράση που μου ήρθε στο μυαλο, καθώς παρακολουθούσα την καταχρηστικά δριμεία και ακραία επιθετική κριτική στην νεότερη έκθεση που φιλοξενεί το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, μία διοργάνωση των τεσσάρων Ανώτατων Σχολών Καλών & Εφαρμοσμένων Τεχνών της Ελλάδας (Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Φλώρινας, Ιωαννίνων), υπό τον  τίτλο "8η Μπιενάλε των Φοιτητών των Σχολών Καλών Τεχνών Ελλάδoς", από την μία πλευρά, και τα σχόλια αλληλοχαϊδέματος και βαυκαλισμού περί "ανατρεπτικών έργων", "αναδυόμενων πρωτοποριών", και λοιπές μπαρούφες από την άλλη· ως γνωστόν (και αυτή ήταν μία άλλη φράση που αξιοποιούσα συχνά παλιότερα) "πως θα έρθουν οι άλλοι στην κηδεία σου αν δεν πας πρώτα εσύ  στην δική τους;"

Σε όλα αυτά ήρθε να προσθέσει αρνητικές σκέψεις η μνημειώδης φράση "95 φοιτητές-εκκολαπτόμενοι καλλιτέχνες" που διάβασα στην επίσημη ανακοίνωση του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης για την έκθεση· είναι κρίμα που οι πανεπιστημιακού επίπεδου δάσκαλοι αδυνατούν να αντιληφθούν, ότι, στις σχολές Καλών Τεχνών ανά την υφήλιο -και όχι μονάχα  στην Ελλάδα,  σπουδάζουν δύο ειδών φοιτητές: όσοι επιδιώκουν να γίνουν καλλιτέχνες, αλλά και οι καλλιτέχνες που επιδιώκουν να αποκτήσουν πτυχίο και να διευρύνουν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους. Συνεπώς η φράση "εκκολαπτόμενοι καλλιτέχνες" είναι ιδιαίτερα ατυχής, διότι αφενός βλέπει δικαιωματικά ως καλλιτέχνη καθέναν στον οποίο θα απονεμηθεί πανεπιστημιακός τίτλος (δηλαδή, στην συντριπτική πλειοψηφία όσων εισήχθησαν στις Σχολές) μία μέρα αφού του απονεμηθεί ο τίτλος, και κανέναν σαν καλλιτέχνη μέχρι μία ημέρα πριν του απονεμηθεί ο τίτλος!  Επίσης η φράση επιδιώκει μιαν επιείκια αναντίστοιχη με την πράξη της εικαστικής έκθεσης: κάθε καλλιτέχνης που εκθέτει το έργο του το πράττει ώστε να κριθεί με βάση το έργο του, και όχι με βάση τις "εκπτώσεις" που θα του εξασφαλίσει ο τίτλος του φοιτητή.

Ας κάνουμε, λοιπόν, ακριβώς αυτό, και μόνο αυτό.

Απο παλιά, αλλά ιδίως κατόπιν και της επαγγελματικής ενασχόλησης μου με τον χώρο των εικαστικών τεχνών, έχω πειστεί ότι σε κάθε περίπτωση οφείλουμε ως ελάχιστη πράξη καλής θέλησης να αφήνουμε το έργο να συνηγορήσει υπέρ του εαυτού του. Να αφουγκραστούμε τα μυστικά ποτάμια που πηγάζουν στην ψυχή κάθε δημιουργού, ακόμα κι αν ο ίδιος μοιάζει "λίγος" και "μικρός", μέσα στο κάθε έργο τέχνης που βρίσκεται μπροστά μας ή γύρω μας, όχι σα να ήταν έμψυχο υλικό, αλλά πιότερο σα να ήταν το ίδιο μια ψυχή. Αποφάσισα λοιπόν να θεωρήσω όλα τα παραπάνω τίποτα περισσότερο από background noise, και να επισκεφτώ την έκθεση σήμερα νωρίς το απόγευμα, σχεδόν μία εβδομαδα κατόπιν των επίσημων εγκαινίων της στα οποία δεν κατάφερα να παραστώ.

Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα έκθεση, με έργα από κάμποσες διαφορετικές προσεγγίσεις τέχνης, με ενδιαφέρουσα επιμελητική άποψη ως προς την χωροθεσία των έργων, ιδίως αν λάβει κανείς υπόψη του το δύσκολο έργο του επιμελητή έμπροσθεν της απαράβλητης ποικιλομορφίας. Βρήκα έργα που μου άρεσαν πολύ, έργα που γνώριζα καθώς έχω την τύχη να γνωρίζω τους δημιουργούς τους, έργα που διακρίνονται για την  σύλληψη ή/και την αποτύπωση τους, έργα που με εξέπληξαν ευχάριστα και έργα που μου θύμισαν ότι κοιμήθηκα λίγες ώρες χθες το βράδυ, έργα εμπνευσμένα και έργα - ευκολάκια/"ξεπέτα"/"να τελειώνουμε", έργα σοβαρά και έργα σοβαροφανή, έργα πρόχειρα και έργα άρτια, έργα συμβατικά με πειραματισμούς ως προς τα υλικά αποτύπωσης, και έργα πειραματικά με συμβατικά υλικά αποτύπωσης,  έργα που θεώρησα πολύ ενδιαφέροντα, και άλλα που ακόμα και αν είχαν πολλά να πουν, τα κοίταζα και με κοιτούσαν για κάμποση ώρα πριν αναλάβω την ευθύνη να αποφασίσω ότι δεν ταίριαζαν τα ζώδια μας και ότι δύσκολα θα σπάσουμε τον πάγο ανάμεσα μας!

Είδα πολλά έργα υπογεγραμμένα από καλλιτέχνες, οι οποίοι, φανερά πλέον, δεν θεωρούν ντροπή να γράψουν το όνομα τους στον καμβά ή το χαρακτικό έργο, όπως επί μία δεκαετία τουλάχιστον τώρα τους καθοδηγούν να πιστεύουν -λανθασμένα κατά την γνώμη μου- πολλοί δάσκαλοι τους. Επίσης είδα την πλειοψηφία των ἐργων να έχουν τίτλους -ένα ακόμα "ταμπού" της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα που μάλλον ευτυχώς "σπάει" σιγά-σιγά.

Και αφού σας είπα τι είδα, ήρθε η ώρα να σας πω και τι δεν είδα. Δεν είδα, λοιπόν, πολλες ακρότητες, που θα ήταν σε θέση να προκαλέσουν per se τον λιγότερο πεπαιδευμένο επισκέπτη, ή ακόμα και να αποτρέψουν με βάση το word of mouth άλλους να επισκεφτούν την έκθεση, όπως αυτή κατηγορήθηκε δημόσια. Δεν είδα κείμενα -καλλιτεχνικές δηλωσεις/statements που θα διευκόλυναν την θέαση των έργων, και, όσο κι αν αντιλαμβάνομαι τον δισταγμό της Επιμέλειας/Διοργάνωσης να δεχθεί ένα κείμενο για κάθε έργο, ή την δυνατότητά της να υποχρεώσει όλους τους συμμετέχοντες να γράψουν ένα, η έλλειψη ήταν καταφανής και δεν μπορώ να μην την σημειώσω. Δεν είδα πολλά έργα που να θεώρησα συγκλονιστικά, τέτοια που να ξεφεύγουν απο τα όρια του απλώς οξυδερκούς σχολίου.

Συνολικά, είδα μία έκθεση 95 καλλιτεχνών, πολλοί εκ των οποίων με αδιαμφησβήτητο παρόν, μερικοί εκ των οποίων έχουν λιγότερο αμφίβολο από άλλους μέλλον.