Ωστόσο, στην σελίδα 22 του τεύχους 42 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013 της τοπικής εφημερίδας της Θέρμης και του Νέου Ρυσίου Θεσσαλονίκης Ἡ ΑΠΟΨΗ", βρίσκουμε το (δυστυχώς ανυπόγραφο) άρθρο με τίτλο "Ο αξιωματικός Ντέιν Ο δικός μας, άγνωστος ήρωας" που παραθέτω αυτούσιο. Δυστυχώς είναι η μόνη σοβαρή αναφορά που βρήκα online, και, αυτή, σε cached σελίδα του Google. Επειδή η "ΆΠΟΨΗ" παρά τον τοπικό χαρακτήρα της είναι μια σοβαρή έκδοση, ίσως διαθέτει φύλλα ή το αρχείο, οπότε η ίχνευση του άρθρου να έχει κάποια χρησιμότητα:
"Αφορμή για το δημοσίευμα αυτό, είναι η θλιβερή επέτειος της μικρασιατικής καταστροφής, που κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, τιμούμε. Η ισ τορία που θα προσπαθήσω να αποδώσω, συνέβη τον Σεπτέμβριο του 1922 στο Ρύσιο ή Αρετσού της Βιθυνίας, και αν συνέβαινε στις μέρες μας, ίσως να γινόταν πρώτο θέμα στις ειδήσεις, ή πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες, ίσως ακόμη και μυθιστόρημα, ταινία στον κινηματογράφο ή σίριαλ στην τηλεόραση. τες, τσέτες, συμμορίες από Τούρκους και Κούρδους, εξορμούν από την ενδοχώρα κατά των πλούσιων παράλιων ελληνικών πόλεων της περιοχής της Νικομήδειας και φυσικά της Αρετσούς. Οι Άγ γλοι, οι οποίοι έχουν μόνιμη ναυτική παρουσία στην περιοχή, μιας και όλη η περιοχή της Κωνσταντινούπολης και των στενών, βρίσκεται υπό διεθνή έλεγχο, προσπαθούν, μαζί με τους κατοίκους της περιοχής, να τους αποκρούουν και να τους απωθούν στα βουνά. Πολλά είναι τα περιστατικά που καταγράφονται κατά τις πολυάριθμες επιδρομές, από πολεμικούς ανταποκριτές των εφημερίδων. Όμως η ιστορία αυτή, είναι πέρα για πέρα αληθινή. Μια ιστορία ηρωισμού και αυτοθυσίας που, όσο μακρινή να μας φαίνεται σήμερα, οι κάτοικοι του Ρυσίου της Μικρασίας -οι παππούδες μας- τη ζήσανε και μας την διηγήθηκαν. Το Ρύσιο ήταν μια πλούσια κωμόπολη με 8000 περίπου κατοίκους και τέσσερις ενορίες. Βρισκόταν στο βάθος του Αστακηνού κόλπου, μετά τη Χαλκηδώνα και πριν τη Νικομήδεια, πάνω στη διαδρομή που συνδέει την Κωνσταντινούπολη με την Άγκυρα. Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με την αλιεία και τη γεωργία. Ονομαστοί οι αρετσιανοί τσίροι και τα σταφύλια της Αρετσούς, που είχαν κατακτήσει την αγορά της Πόλης. Θα αναφερθώ με δυο λόγια στην κατάσταση που επικρατούσε στην οθωμανική αυτοκρατορία, πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και κατά την μικρασιατική εκστρατεία και στη συνέχεια, για τα γεγονότα που διαδραματίσθηκαν την εποχή της μικρασιατικής καταστροφής, της μεγάλης φυγής και της θυσίας του αξιωματικού Ντέιν. Μετά από την ήττα της στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο το 1778, η Τουρκία αναγκάζεται να υπογράψει τη συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, με την οποία, εκτός των άλλων παραχωρήσεων που κάνει, είναι και η παραχώρηση προνομίων στους Έλληνες πλοιοκτήτες και εμπόρους, καθώς και η προστασία της ορθόδοξης χριστιανικής πίστης σε όλη την τότε οθωμανική αυτοκρατορία. Πράγματι, μετά τη συνθήκη αυτή η διαβίωση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας βελτιώνεται σημαντικά. Υπάρχει σεβασμός της χριστιανικής θρησκείας, αναπτύσσονται οι τέχνες, ιδρύονται σχολεία, χτίζονται εκκλησίες. Οι Έλληνες αναπτύσσονται στο εμπόριο, αναλαμβάνουν σημαντικά αξιώματα. Ο ελληνισμός ευημερεί. Αλλά όλα αυτά μέχρι το 1908. Τότε, στην οθωμανική αυτοκρατορία που ετοιμόρροπη μέσα από την παρακμή της αγωνίζεται να σταθεί στα πόδια της, συμβαίνει ένα σημαντικό γεγονός που θα αλλάξει τη ροή της ιστορίας. Η επανάσταση και τελικά η επικράτηση των νεοτούρκων. Στην αρχή και για να αποκτήσουν λαϊκή βάση και υποστήριξη, οι νεότουρκοι κινούνται με βιτρίνα ιδέες για ισότητα όλων των εθνοτήτων, δικαιοσύνη, ελευθερία, ισονομία, ανεξιθρησκία και λοιπά ωραία. Μετά την επικράτησή τους όμως, οι μάσκες πέφτουν και δεν αργούν να φανούν οι πραγματικοί σκοποί της επανάστασης, δηλαδή ο εκτουρκισμός του κράτους, εθνοκάθαρση, επιτάξεις, εμπορικός αποκ λεισμός, υποχρεωτική στρατολόγηση στον τουρκικό στρατό και αβάσταχτοι φόροι στους μη μουσουλμάνους. Μετά τη γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, οι Έλληνες φαίνεται να είναι τα επόμενα θύματα. Η υπαγωγή και καταγραφή όλων των Ελλήνων νέων στους στρατολογικούς καταλόγους του τουρκικού κράτους, ήταν μια από τις μεγαλύτερες πληγές της εποχής. Για να αποφύγουν την κατάταξή τους στον στρατό και τα περίφημα αμελέ ταμπουρού (τάγματα εργασίας), απ΄ όπου λίγοι επέστρεφαν ζωντανοί, και οι ιστορικοί τα ονόμασαν τάγματα θανάτου, οι κάτοικοι του Ρυσίου (όπως κι όλοι οι μικρασιάτες), σκαρφίζονται διάφορα. Αρκετοί νέοι φυγαδεύονται με τη βοήθεια του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αμερική, όσοι μπορούν μεταναστεύουν, άλλοι πληρώνουν, άλλοι κρύβον ται στα υπόγεια, στα πηγάδια και τα ταβάνια των σπιτιών, για να αποτελέσουν τα λεγόμενα ταβάν ταμπουρού (τάγματα των ταβανιών), γιατί ήξεραν ότι αν συλληφθούν τους περίμενε το στρατοδικείο και η βέβαιη εκτέλεση. Η ήττα όμως της Τουρκίας στον Α΄ βαλκανικό και τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο, η συνθηκολόγησή της απέναντι στις δυνάμεις της Αντάντ , η συνθήκη του Μούδρου το 1918 και η απόβαση του ελ ληνικού σ τρατού σ τη Σμύρνη το 1919, αλλάζει τα πράγματα. Νέος αέρας ελευθερίας πνέει σ τη Μικρασία. Η κυανόλευκη κυματίζει παντού. ελληνικά πολεμικά σκάφη, το Κιλκίς, η Λήμνος, η Δάφνη, πηγαινοέρχονται στην Προποντίδα και την Αρετσού, και αποβιβάζουν ελληνικά τμήματα. Επιτροπή κατοίκων του χωριού σε συνεργασία με τη μητρόπολη Χαλκηδόνας, φροντίζουν για την εγκατάσταση τμήματος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού στην Αρετσού. Μεγάλη γιορτή η μέρα εκείνη. Το κλιμάκιο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού που αποτελείται από 25 περίπου άτομα, υποδέχεται όλη η Αρετσού με κωδωνοκρουσίες, με επίσημα γεύματα και γλέντια. Κατά την εγκατάστασή τους στο Σχολείο της Αρετσούς, υποστέλ λεται η τουρκική και γίνεται έπαρση της ελληνικής σημαίας. Όσο διαρκούν οι επι χειρήσεις του ελληνικού στρατού στο μέτωπο της Μικράς Ασίας, Τούρκοι άτακτοι αντάρ- Οι Άγγλοι, μάλλον αδιάφοροι για την τύχη των κατοίκων της περιοχής, αδυνατούν να τους προστατεύσουν. Οι τσέτες γίνονται ολοένα και πιο επικίνδυνοι και προκλητικοί, ζητώντας παράλογα ποσά για λύτρα, προκειμένου να μην επιτεθούν κατά της περιοχής. Οι αρετσιανοί απευθύνον ται στις ελ ληνικές αρχές και τον ύπατο αρμοστή της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη για να βρουν προστασία. Εγκαθίσταται λοιπόν στο Ρύσιο για να οργανώσει και να βοηθήσει στην άμυνα, ένα τάγμα του ελληνικού στρατού. Τετρακόσιοι νέοι, εξοπλίζονται με τουφέκια, εκπαιδεύονται και αποτελούν ένα είδος πολιτοφυλακής που προστατεύει το Ρύσιο. Όμως από το 1921 η κατάσταση αλλάζει και πάλι. Η υπόθεση Μικρασία φαίνεται οριστικά χαμένη για την Ελλάδα. Η διεθνής κατάσταση αλλάζει. Οι σύμμαχοι αλλάζουν στάση. Τώρα οι πρώην σύμμαχοι, γίνονται εχθροί. Έρχονται σε μυστικές συμφωνίες με τον Κεμάλ και εφοδιάζουν τους Τούρκους με όπλα και εφόδια. Πρώτα οι Ιταλοί και οι Ρώσοι, μετά οι Γάλλοι. Μόνο οι Άγγλοι -φυσικά για να υπερασπίσουν τα δικά τους συμφέροντα- παραμένουν ακόμα στο πλευρό της Ελλάδας, αλλά κι αυτοί αρχίζουν να αλλάζουν στάση. Έξω από την Αρετσού, στον Αστακηνό κόλπο, περιπολούν συνεχώς αγγλικά πολεμικά πλοία. Στο γειτονικό Παλαιόκαστρο εγκαθίσταται κλιμάκιο της αγγλικής μυστικής αστυνομίας με επικεφαλής κάποιον αξιωματικό Πάτουρελ, ο οποίος έχει ως υπασπιστή και μεταφραστή του, τον αξιωματικό Ντέιν. Ο Ντέιν, κατ’ άλλους Δανός ή (κατά το επικρατέστερο) Άγγλος από πατέρα και Κύπριος από μητέρα, γνωρίζει αγγλικά, ελληνικά και τουρκικά. Λόγω της θέσης του, είχε συχνές επαφές με τις αρχές της Αρετσούς και τους αρετσιανούς. Οι χωριανοί τον συμπάθησαν, αλλά κι αυτός, όπως αναφέρεται σε ορισμένες προφορικές μαρτυρίες ήταν ερωτευμένος με μια όμορφη αρετσιανή, την κόρη του Καλεμιά. Το καλοκαίρι του 1922, η αντεπίθεση του Κεμάλ αρχίζει να έχει αποτελέσματα και ο ελληνικός στρατός υποχωρεί. Οι Τούρκοι προελαύνοντας καταλαμβάνουν τη Νικομήδεια και φτάνουν στα υψώματα έξω από το Ρύσιο. Οι έλληνες κάτοικοι της περιοχής, τρομοκρατημένοι, αρχίζουν να συζητούν τη φυγή. Οι άτακτοι τσέτες γίνονται όλο και πιο προκλητικοί. Ο επισ τρέφον τας σ τη Μονάδα του. Όλο το Ρύσιο, παράτησε της ετοιμασίες της φυγής και μαζεύτηκε στην κηδεία του. Η συνέχεια γνωστή… Φυγή, ανταλλαγή πληθυσμών, προσφυγιά, φτώχεια, λάσπη, κρύο… Ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας, μετά από αιώνες παρουσίας στις ανατολικές ακτές του Αιγαίου, την Προποντίδα και τη Μαύρη Θάλασσα, σβήνει. Οι Έλ ληνες αφήνουν πίσω χώματα ποτισμένα με αίμα και ιδρώτα, ιστορία, σπίτια, εκκλησίες, σχολεία, περιουσίες, αποθήκες και κελάρια γεμάτα αγαθά… μνήμες, τάφους και κόκκαλα προγόνων. Οι αρετσιανοί φορτωμένοι με ότι μπορούσαν να χωρέσουν οι μπόγοι της δυσ τυχίας, παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς. Εγ καθίσ τα ν ται προσω ρινά σ τα Πριγκηπόνησσα, σ ε σ υ γ γε ν είς σ τ ην Κωνσταντινούπολη και οι περισσότεροι στο σχολείο της Χάλκης. Τα καράβια Αρχιπέλαγος και Καβάλα, μεταφέρουν ασταμάτητα πρόσφυγες στην Ελλάδα. τακτικός τουρκικός στρατός έρχεται σε συμφωνία με τις συμμαχικές δυνάμεις και παραμένει προσωρινά σε στάση αναμονής, λίγα χιλιόμετρα έξω από την Αρετσού. Σύ μφ ω ν α μ ε ο ρ ι σ μ έ ν ε ς μ α ρ τ υ ρίες την 14, ή κατ΄ άλ λους την 21 Σεπτεμβρίου του 1922, το κλιμάκιο της μυστικής αστυνομίας των Βρετανών έχει πληροφορίες ότι ομάδες ατάκτων συγκεντρώνονται στα γύρω βουνά, με σκοπό , το βράδυ, τη συντονισμένη επίθεση, πλιάτσικο και φονικό εναντίον της Αρετσούς. Αυτοθυσία;… Ηρωισμός;… Έρωτας;… Κανείς δε θα μπορέσει να μας πει, τι ήταν αυτό που έσπρωξε τον Ντέιν, να τρέξει με το άλογό του και να ειδοποιήσει τους Αρε τσιανούς για το κακό που τους περίμενε… Οι αρετσιανοί σώθηκαν… Ο Ντέιν σκοτώθηκε σε ενέδρα των Τούρκων. Η Αρε τσού, το ισ τορικό Ρύσιο, η ωραία κωμόπολη της Βιθυνίας, με ιστορία που χάνεται στη μυθολογική εποχή και την αργοναυτική εκστρατεία... σβήνει και σκορπίζεται στις άκρες του κόσμου. Τη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα, το Λαύριο της Αττικής, τον Πειραιά, τη Μασσαλία και την Αμερική. Τρομαγμένοι, κατατρεγμένοι, νηστικοί, καταματωμένοι οι αρετσιανοί. Έζησαν σε άθλια παραπήγματα, στέγαστρα από λαμαρίνες και πισσόχαρτα, κουρελιασμένες σκηνές, πλιθόχτιστες καλύβες. Κι όμως έζησαν. Κι όχι μόνο αυτό. Έσφιξαν τα δόντια, δούλεψαν, ρίζωσαν, στέριωσαν, πρόκοψαν στις νέες τους πατρίδες. Και το κυριότερο... Θυμούνται. Εμείς οι κάτοικοι του Νέου Ρυσίου, τιμούμε και ευγ νωμονούμε μέχρι σήμερα τον ήρωα αξιωματικό Ντέιν. Αιωνία η μνήμη του. Αιωνία η μνήμη όλων των θυμάτων της μικρασιατικής καταστροφής".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου