Προσωπικά, πέρα από την μαρτυρία του συγκεκριμένου ανθρώπου βρίσκω ενδιαφέρουσα την κατακρήμνιση από το βάθρο της αγιότητας που του είχαν διασφαλίσει -εξίσου αυθαίρετα όπως την κατακρημνίζουν τώρα- του Σουηδικού κράτους, και την αμφισβήτηση της ηθικής υπόστασης των πολιτών του, που δεν εξειγήρονται έμπροσθεν μιας τέτοιας απάνθρωπης στάσης. Θεωρώ ότι και η αγιοποίηση και η κατακρήμνιση στηρίζονται σε λάθος θεμέλια, διότι αγνοούν μια βασική αρχή της κοινωνικής εξέλιξης: κάθε λαός εξελίσσεται μέσα από διαφορέτικα μονοπάτια, με διαφορετικές επιρροές, που διαμορφώνουν την Ηθική, την έννοια του Δικαίου, και τις διαδικασίες της εξέλιξης με τελικό σκοπό την διαρκή διαμόρφωση και επαναδιαμόρφωση της ιδίαιτερης ταυτότητάς του. Στην πορεία, όλα αυτά τα στοιχεία συνιστούν το συλλογικό ασυνείδητο, και, τα επιτεύγματα αυτής της πορείας σε ιστορικό επίπεδο την κουλτούρα και τον πολιτισμό. Όταν κρίνουμε από την θέση μας έναν λαό που δεν είναι αυτός στον οποίο ανήκουμε, είναι βέβαιο ότι το κάνουμε με τα δικά μας κριτήρια, από μία οπτική γωνία που διαποτίζεται από το συλλογικό ασυνείδητο της κοινωνίας στην οποία μετέχουμε, και τους πολιτισμικού πλαισίου στο οποίο ανήκουμε. "Γιατί το όραμα ένος ανθρώπου δεν μπορεί να δανείσει τα φτερά του στον αλλο ανθρωπο", όπως γράφει και ο Χαλίλ Γκιμπράν στην ενότητα "Διδαχή" του βιβλίου του "Ο Προφήτης".
Ναι, έχουν φερθεί απάνθρωπα οι Σουηδοί ως προς το ζήτημα της προστασίας των πολιτών τους από τον νέο κορονοϊό, υπό την οπτική γωνία του μέσου Έλληνα. Πιθανώς και με το κριτήριο πολλών άλλων κοινωνιών σε όλο τον κόσμο. Πιθανότατα όμως όχι με το δικό τους κοινωνικό και συλλογικό κριτήριο. Οι σκανδιναβικές χώρες έχουν εφαρμόσει τα τελευταία 40 χρόνια σωρεία πολιτικών με θετικές επιδράσεις στην κοινωνία τους, η οποία είναι εντελώς διαφορετική από την δική μας, ιδίως σε επίπεδο ηθικής φιλοσοφίας. Ίδιες παράμετροι μεταξύ λαών (π.χ. κοινωνική συνοχή) έχουν τελείως διαφορετικό εννοιολογικό περιεχόμενο από το δικό μας. Οι διαφορές της κοινωνίας, Πολιτείας, αξιακών συστημάτων των σκανδιναβικών χωρών σχεδόν με όλο τον κόσμο -όχι μόνο με την Ελλάδα- είναι τιτάνιες σε θεμελιώδη ζητήματα! Συνεπώς, ίσως είναι καλό είναι να συγκρινόμαστε με χώρες των οποίων οι διαφορες δεν είναι τόσο θεμελιώδεις, και στα αρνητικά, και στα θετικά.
Μια δεύτερη παρατήρηση, θα μπορούσε να είναι πως η προόδος των λαών καταγράφεται στο παγκόσμιο γίγνεσθαι με βάση τα επιτεύγματα τους, και όχι με βάση τον τρόπο με τον οποίο έφτασαν σε αυτά. Αντίστροφα όμως, η βιωματική εμπειρία καθενός μας συμμετέχει εκούσια ή ακούσια μαζί με αυτόν τον λαό στον τρόπο με τον οποιο πέτυχε ό,τι πέτυχε, αποδίδει μια εντελώς διαφορετική, και συχνά τραυματική εμπειρία.
Την επόμενη φορά λοιπόν που κάποιος θα εξυμνήσει τα κοινωνικά πολιτισμικά ή άλλα επιτεύγματα της Σουηδίας στον δήμοσιο λόγο στην Ελλάδα, προβληματιστείτε: δεν είμαστε Σουηδία, δεν θα γίνουμε ποτέ, και αυτό είναι θετικό. Όχι επειδή οι Σουηδοί είναι καλοί, και εμείς κακοί, ή/και το αντιστροφο. Αλλά επειδή σημασία έχει να γίνουμε η καλύτερη Ελλάδα που θα μπορέσουμε να οραματιστούμε.
Στην παρούσα προσέγγιση μου (που αρχικά αναπτύχθηκε ως προϊόν της συζήτησης μου με δυο καλούς φίλους) συζητώ τι θεωρείται κοινωνική νόρμα, σε επίπεδο ηθικής φιλοσοφίας για την Σουηδική κοινωνία, ως ερμηνετυτικό εργαλείο της περιγραφόμενης από την εμπιρία της απάνθρωπης μεταχείρισης του Alex A Stolt,. Το συμπέρασμα μου είναι ότι συγκρίνουμε δύο κοινωνίες που έχουν τόση απόσταση μεταξύ τους ως προς το πολιτισμικό περιεχόμενο και το αξιακό τους σύστημα, ώστε η σύγκριση δεν είναι εφικτή. Κατά την γνώμη μου, η βασική διαφορά εντοπίζεται στο συλλογικο ασυνειδητο των δύο λαών.
Η τεκμηρίωση της άποψης μου ζητά την υπομονή σας.
Η Σουηδία κατά πλειοψηφία ακολουθεί τον Λουθηρανικο Χριστιανισμο από τον 16ο αιώνα (όπως και όλες οι Σκανδιναβικές χώρες), που είναι βασικός κλάδος του Προτεσταντισμού. Ο Λουθηρανισμός εκφράζεται κυρίως από 2 βιβλία, τα: Confessio Augustana ( = ομολογία της Αυγούστας) και Concordia ( = ομόνοια). Το "Confessio Augustana" αποτελείται από 28 δηλώσεις. Στις θέσεις 16 & 18 αναφέρεται συνοπτικά ότι οι κυβερνήσεις αποτελούν τμήμα των φυσικών εντολών του Θεού, και οι Χριστιανοί είναι ελεύθεροι να υπηρετήσουν στη κυβέρνηση και να συμμετέχουν στην κοινωνική δραστηριότητα. Οι Λουθηρανοί δέχονται την ελεύθερη βούληση στην γενική δικαιοσύνη, αλλά όχι στην πνευματική δικαιοσύνη -την οποία όμως περιορίζουν στην επιλογή της Σωτηρίας, θέμα για το οποίο θεωρούν ότι έχει ισχύ μόνο το Αγ. Πνεύμα. Κατά την συνηθέστερη ερμηνεία των συγκεκριμένων άρθρων η έννοια της Ηθικής και του Δικαίου αποφασίζονται αυτοδίκαια από την ομονοούσα προτεσταντική κοινωνία, μέσα στο πλαίσιο που θέτει το Κράτος ως θεσμίζον, ενώ η έννοια του εξω-ανθρώπινου ορίου (Αμαρτία) αφορά μόνο την Σωτηρία της ψυχής, που δεν αποφασίζεται από κανόνες, αλλά από την κρίση του Αγ. Πνεύματος.
Εξάλλου, ο κοινωνιολόγος και πολιτικός οικονομολόγος Μαξ Βέμπερ στο έργο του "Η Προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού" εξετάζει το βαθμό επίδρασης της θρησκευτικής Μεταρρύθμισης του Λούθηρου στον Σύγχρονο Καπιταλισμό. Το κύριο μεθοδολογικό εργαλείο του είναι ο "ιδεότυπος", και το αρχικό ερευνητικό ερώτημα είναι το πρόβλημα της καταγωγής του έλλογου καπιταλισμού στο πλαίσιο του Δυτικού Πολιτισμού. Σε αυτό το πλαίσιο διακρίνει ως Ηθική Φιλοσοφία του Ιδεότυπου την επιδίωξη αύξησης του κέρδους, ως θεμελιακή βάση την ιδέα του επαγγελματικού καθήκοντος, την αντίληψη της εργασίας ως ηθικού χρέους προς την κοινωνία, και ως αυτοσκοπού του ατόμου. Κατά την θεώρηση του Βέμπερ, το πνεύμα του καπιταλισμού προσδίδει στο νέο ιδεότυπο αναπτυγμένες ηθικές ιδιότητες, προσανατολίζει προς μια λιτή ζωή και αντικαταναλωτική συμπεριφορά, εμποτίζει με φιλελεύθερες ιδέες, αστικές απόψεις και αρχές, ενώ η αντίληψη της επιχείρησης δεν αφορά πλέον την κερδοφορία αλλά το "έργο ζωής". Εν ολίγοις, ο δοξολογικός μυθος τους βλέπει ότι οι οικονομικές επιτυχίες των νέων αστών ενέχουν ιδεαλιστικό χαρακτήρα, καθώς μέσα από τη συνεχή επιχειρηματική δραστηριότητα θεωρούν ότι εφοδιάζουν την ανθρωπότητα με υλικά αγαθά και προσφέρουν θέσεις εργασίας. Είναι οι ορθολογικοί καπιταλιστές που συνέβαλαν σημαντικά στη διαμόρφωση της σύγχρονης οικονομικής καπιταλιστικής πραγματικότητας, καθώς, δεν κατάγεται κοινωνικά από τους παραδοσιακούς μεγαλέμπορους, αλλά από τα κατώτερα παραγωγικά στρώματα των αναπτυσσόμενων πόλεων. Κατά την άποψη μου, το πλέον επιτυχημένο παράδειγμα Έλλογου Καπιταλισμού κατά τον ιδεότυπο του Βέμπερ βρίσκεται στις Σκανδιναβικές χώρες, με απώγειο την Σουηδία.
Επιστρέφοντας στο θέμα μας. Το ουσιαστικό ζήτημα είναι η πρόσληψη: πως αντιλαμβάνεται ο Ελληνας τους Σουηδούς. Φυσικά, δεν τους αντιλαμβάνεται με την Βεμπεριανή εργαλειοθήκη. Τους αντιλαμβάνεται μέσα από το δικό του συλλογικό ασυνείδητο, διαμορφωμένο μέσα από ένα αξιακό σύστημα σμιλεύμένο από την Ορθόδοξη Χριστιανική Ηθική με κύριο παράγοντα την έννοια της Κρίσης και της Αμαρτίας, διαμέσου αρχαιολατρείας, κοινωνικής εκδραμάτισης, αυτοδικαιων ιδεοληψιών, ξενολατρείας, και φυσικά εκτός πλαισίου.
Όταν ένας Ελληνας θα έρθει σε πρώτη επαφή με την Σουηδική κουλτούρα παθαίνει ένα θετικό σοκ: Παιδεία, Πολιτισμός, κοινωνική ευθύνη καθενός προς καθέναν, συνοχή, μηδενικές ιδεοληψίες, αλληλοσεβασμός, εργατικότητα, αναγνώριση των Θεσμών. Σε δεύτερη ανάγνωση, αντιλαμβάνεται κανείς μία κοινωνία που εναγκαλίστηκε την Λογική πέρα και πάνω από ο,τιδήποτε άλλο, σε ιστορικό χρόνο ικανό να σμιλέψει το δικό του σήμερα. Η σουηδική κοινωνία έχει απόψεις, αλλά της λείπει το συναίσθημα. Δεν είναι επικριτική, αλλά δεν αναπτύσσει ατομική κρίση.
Στην παρούσα συνθήκη πράττουν ομοίως. Αποδέχονται ότι το κοινό καλό -οπως αυτοί το αντιλαμβάνονται- απαιτεί την θυσία του ατόμου έναντι του κοινωνικού συνόλου. Είναι μια λογική σύννομη με τον τρόπο που λειτουργούν, όσο ανήθικη ή παράλογη κι αν φαίνεται με τα δικά μας κριτήρια. Παρόλα αυτά, επειδή έχουν την δυνατότητα της κοινωνικής εξέλιξης, είναι πιθανό μέσα απο αυτή την κρίση, που καθιστά οξύτερη η επιλογή τους, να δούμε έναν νέο Ουλωφ Πάλμε να αναδύεται, ή ίσως περισσότερους. Και αυτό είναι που θα διαμορφώσει το ιστορικό αποτέλεσμα της παρούσας κρίσης.
Η άποψη μου για το θέμα είναι πως θα πρέπει ως κοινωνία και ως προσωπικότητες - μέλη της Ελληνικής κοινωνίας, να θέσουμε τους δικούς μας στόχους βελτίωσης και αν τους υπηρετήσουμε στο πλαίσιο της ταυτότητάς μας. Οποιαδήποτε συναγωγή πως τα θετικά στοιχεία που διακρίνουμε σε ξένες κοινωνίες μπορούν να υιοθετηθούν ως έχουν, είναι μία αδιέξοδη λογική μέσα από εξωτικές αλλά αναποτελεσματικές ατραπούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου